KIẾN THỨC VỀ PHÂN BÓN LÁ

Bón phân qua lá, kể cả đối với dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, là cần thiết để lạc quan hóa về năng suất, chất lượng dẫn đến gia tăng lợi tức của nhà nông. Đối với nhiều vụ mùa ở khắp nơi trên thế giới, Bón phân qua lá đã minh chứng tính hiệu quả, tính hiệu lực của nó, do đó nông dân nên được khuyến khích áp dụng phương pháp này kể cả trên các loại cây trồng chưa được khảo nghiệm tới.

Bón phân qua lá có vai trò quan trọng trong việc làm gia tăng chất dinh dưỡng cây trồng và đã được nông dân áp dụng nhiều năm nay khắp nơi trên thế giới, mặc dù thông tin về lĩnh vực này trên các tài liệu khoa học còn nhiều hạn chế. Chỉ tới thời gian gần đây, các nhà khoa học mới chú tâm tới và điều này đã được chứng kiến bởi hàng trăm chuyên gia tham dự hội nghị quốc tế chuyên đề về Bón phân qua lá.

Bón phân qua lá là một phương pháp dễ áp dụng và hiệu quả để gia tăng năng suất và chất lượng nông sản dẫn đến gia tăng lợi nhuận cho nhà nông nếu được áp dụng đúng cách. Sự hiểu biết đầy đủ về Bón phân qua lá sẽ tránh được các lầm lẫn và sẽ làm cho nông dân thỏa mãn hơn.


1. Bón phân qua lá là gì?

Bón phân qua lá là biện pháp phun một hay nhiều chất dinh dưỡng cho cây trồng lên các phần ở phía trên mặt đất của cây (lá, cuống, hoa, trái) với mục đích nâng cao sự hấp thu dinh dưỡng qua các phần trên không của cây trồng.

2. Cơ chế của sự hấp thu và vận chuyển chất dinh dưỡng qua bộ lá
Để hiểu được chức năng của phương pháp Bón phân qua lá, cần giải thích rõ ràng các quy trình sinh học khác nhau của cơ chế hấp thu qua lá và phân phối dinh dưỡng bên trong cây trồng. Để làm các nhiệm vụ bên trong lá hoặc vận chuyển các chất dinh dưỡng khoáng ra khỏi lá đến các bộ phận khác của cây trồng, một quy trình hấp thu thông qua màng tế bào (plasma membrane), từ các không bào bên trong lá (apoplast) vào bên trong tế bào (symplat) sẽ xảy ra. Theo Romheld và El- Fouly, ( 1999), sự hấp thu dinh dưỡng qua lá có 5 bước như sau:

Bước 1: Làm ướt bề mặt lá bằng dung dịch phân bón

Vách ngoài của những tế bào lá được bao phủ bởi lớp cutin và một lớp sáp có đặc tính chống thấm nước rất mạnh. Để việc hấp thu các chất dinh dưỡng dễ dàng, ta có thể bỏ thêm các chất phụ gia vào phân bón qua lá để giảm sức căng bề mặt.

Bước 2: Khi phun phân bón qua lá lên bề mặt của lá cây, sự hấp thu có thể xảy ra theo 3 cách sau:

• Cách 1: Qua các lỗ nhỏ li ti trên bề mặt lớp ngoại bì và vách tế bào
• Cách 2: Qua các thủy khổng ở giữa các vách tiếp giáp các tế bào
• Cách 3: Qua khí khổng giữa các tế bào bảo vệ

Theo Eichert Et Al, sự xâm nhập của chất lỏng xuyên qua bề mặt có sức căng cao và các khí khổng có thể xảy ra dưới một số điều kiện. Một trong những điều kiện này là tạo các giọt nhỏ liên kết với sự bốc hơi. Khi sự bốc hơi xảy ra, mức độ xâm nhập đạt cao nhất và sự hấp thu liên tục xảy ra với các phần chất rắn còn lại.

Bước 3: Sự xâm nhập chất dinh dưỡng vào các không bào bên trong lá cây

Các không bào (apoplast) rất quan trọng để chứa các chất dinh dưỡng trước khi chúng được hấp thu vào bên trong từng tế bào. Các chất dinh dưỡng sẽ vào những không bào này sau khi xâm nhập từ bên ngoài qua lớp biểu bì lá cũng như được hấp thu từ rễ qua các mao mạch trong thân cây.

Bước 4: Sự hấp thu chất dinh dưỡng vào bên trong tế bào:

Những nguyên tắc chung về việc hấp thu chất dinh dưỡng khoáng từ các không bên trong từng tế bào lá cũng giống như sự hấp thu từ rễ.

Sự hấp thu qua các tế bào lá có thể được điều khiển qua tình trạng dinh dưỡng của cây, nhưng đây không phải là quy luật chung mặc dù hiện tượng này đã được khám phá đối với sự hấp thu lân. Việc hấp thu lân qua lá và vận chuyển xuống rễ xảy ra nhanh hơn đối với cây đang thiếu lân.

Khi áp dụng những chất dinh dưỡng lưu động (mobile nutrients) cho các lá non, lá còn đang phát triển thì sự chuyển dịch xuống rễ chậm hơn, điều này kích thích sự hấp thu dinh dưỡng gây ra do sự hấp thu không đủ của bộ rễ.

Các chất dinh dưỡng bất động (immobile nutrients) áp dụng trên cả lá già và lá non sẽ chuyển dịch chậm xuống rễ, như vậy không gây nên sự thay đổi nào hoặc có thể làm gia tăng lượng dinh dưỡng hấp thu từ rễ.

Bước 5: Sự phân bố chất dinh dưỡng trong lá và chuyển dịch chúng ra ngoài.

Sự phân bổ từng chất dinh dưỡng riêng biệt bên trong và chuyển dịch chúng ra ngoài là sau khi phun phân bón thì tùy thuộc vào từng tính cơ động của hệ mao dẫn.


LÝ DO ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÓN PHÂN QUA LÁ

Hiện tượng thiếu dinh dưỡng xảy ra khi khả năng hấp thu của bộ rễ bị giới hạn hoặc bị ngăn cản trong một thời gian, do đó không đủ cung cấp theo nhu cầu của cây. Những sự kiện liên quan tới vùng rễ có thể kể như sau:

• Rễ bị tổn thương: Do bị bệnh  hoặc tổn thương cơ học (do xới xáo khi chăm bón làm đứt rễ).
• Những điều kiện của đất không hữu hảo cho bộ rễ hấp thu dinh dưỡng
• Chất dinh dưỡng bị bất động hóa do các vi sinh vật
• Bị cố định do môi trường đất và các chất hữu cơ
• Sự nhiễm mặn
• Sự bất cân đối dinh dưỡng trong đất
• Thiếu Oxy (đất quá ướt)
• Sự hoạt động của rễ thấp (nhiệt độ thấp quanh vùng rễ trong thời kì ra hoa và đậu trái)
• Thiếu nước để các chất dinh dưỡng ngấm vào (quá khô)
• Nhu cầu dinh dưỡng ở đỉnh cao: Trong suốt thời kỳ phát triển nhanh, nhu cầu dinh dưỡng vượt quá khả năng cung cấp mặc dù đất trồng rất màu mỡ.
• Bón phân qua lá cũng có thể được chỉ định  khi nhu cầu tập trung dinh dưỡng vào các vị trí chuyên biệt bên trong cây vượt quá khả năng phối trí dinh dưỡng bên trong cây.
• Điều này thường xảy ra nhất trong những vùng trọng điểm của các loại trái cây lớn hoặc các chùm đậu và liên quan tới cả hai sự kiện là nhu cầu tập trung cao độ vào một vùng chuyên biệt nhiều nguyên tố trong trái cây như N và K.
• Khả năng cơ động các nguyên tố bên trong cây cũng có thể bị hạn chế nếu hoa phát triển trước lá và do đó dẫn đến tình trạng hạn chế sự chuyển dịch dinh dưỡng trong các mô mao dẫn.
• Trong các thời kỳ hạn hán hoặc ẩm độ không khí cao cũng có thể hạn chế sự chuyển vận trong các mạch mao dẫn và ngăn cản sự phân phối các dưỡng chất bất động

THỜI ĐIỂM ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP BÓN PHÂN QUA LÁ

Để Bón phân qua lá phù hợp, nên căn cứ trên những triệu chứng hiển nhiên có thể nhìn thấy theo kinh nghiệm (như thiếu dinh dưỡng) hoặc chẩn đoán dinh dưỡng qua lá.


NHỮNG TÍNH CHẤT CỦA MỘT SẢN PHẨM PHÂN BÓN QUA LÁ TỐT

Một sản phẩm phân bón qua lá tốt phải có các đặc tính sau:

• Tan hoàn toàn trong nước
• Độ tinh khiết cao, không chứa các hợp chất độc
• Hàm lượng ammonia và sulphate thấp
• Không chưa Clo
• Khả năng kết tinh dạng kim cương trong Ure thấp dưới 0,35%
• Các kim loại dưới dạng chelate
• Hàm lượng các gốc muối thấp
• Có thể dùng chung với thuốc BVTV
• Nhãn mác phải ghi rõ ràng hàm lượng các chất kết thành
• Hướng dẫn sử dụng rõ ràng ghi trên nhãn hoặc có chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho người sử dụng bởi nhà sản phẩm

Bón phân qua lá, kể cả đối với dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, là cần thiết để lạc quan hóa về năng suất, chất lượng dẫn đến gia tăng lợi tức của nhà nông. Đối với nhiều vụ mùa ở khắp nơi trên thế giới, Bón phân qua lá đã minh chứng tính hiệu quả, tính hiệu lực của nó, do đó nông dân nên được khuyến khích áp dụng phương pháp này kể cả trên các loại cây trồng chưa được khảo nghiệm tới. Tài liệu này nhằm cung cấp những quy luật chung để áp dụng cho đúng phương pháp Bón phân qua lá đối với các loại cây trồng như vậy.